W rękach naszych znajdują się znowu losy nasze i przyszłość nasza, od nas zależy jak się urządzimy.
- Wincenty Witos, z odezwy do chłopów - 1945r.
Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach od przeszło 40 lat kultywuje tradycje ruchu ludowego zapoczątkowane przez Witosa i głęboko zakorzenione w historii Polski.
Poza działalnością kulturową i naukowo-historyczną, prowadzi także od kilku lat zakrojony program współpracy ze wszystkimi szkołami noszącymi imię W. Witosa z całej Polski. Każda bowiem ze szkół, która obrała za swojego patrona Wincentego Witosa stara się realizować własny program dydaktyczny oparty na działalności kulturalnej. Przejawem tej aktywności są liczne akademie, wycieczki przedmiotowe i konkursy organizowane z okazji Dnia Patrona Szkoły, który to dzień przypada najczęściej w miesiącu, w którym szkoła ogłosiła swój wybór na patrona. Aby uczcić pamięć W. Witosa kilkanaście placówek może się poszczycić unikatowymi, kunsztownie wykonanymi popiersiami oraz własnymi sztandarami z wizerunkiem patrona. Szkoły zadbały też o odpowiedni wystrój swoich "gablotek pamięci", w których oprócz fotografii podziwiać niekiedy można piękne portrety przedstawiające patrona.
Z obliczeń wynika, że spośród szkół podstawowych, które najwcześniej przybrały imię W. Witosa, przodują szkoła podstawowa w Gromniku (woj. małopolskie) i szkoła w Nosówce (woj. podkarpackie), które od 1983 roku noszą imię tego wielkiego Polaka (tabela 1). Najmłodszą "witosówką" wśród szkół ponadpodstawowych jest Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Studzieńcu, której Witos patronuje od 2013 r (tabela 2). Najwcześniej imię Witosa przybrał Zespół Szkół Rolniczych w Boninach w województwie zachodniopomorskim. Obecnie na terenie całego kraju działają 64 szkoły noszące imię Wincentego Witosa.
Ponad 3/4 placówek szkolnych, którym patronuje Witos, to szkoły podstawowe znajdujące się na terenach wiejskich lub gminnych liczących do 4 tysięcy mieszkańców. Wiąże się to z faktem, że szkoły te wyrastały i czerpały zapewne z tradycji dawnych szkół ludowych, które działały wcześniej na okolicznych terenach.
Lp. | Miejscowość | Rok nadania |
1. | Zadroże | 1982 |
2. | Gromnik | 1983 |
3. | Rudka | 1987 |
4. | Wola Batorska | 1989 |
5. | Królowa Górna | 1988 |
6. | Basznia Dolna | 2001 |
7. | Osobnica | 1985 |
8. | Tarnawa Dolna | 1985 |
9. | Górki | 1997 |
10. | Nosówka | 1983 |
12. | Studzianki | 1985 |
13. | Motycz | 2000 |
14. | Kowale | 1984 |
15. | Kietlin | 1986 |
16. | Ruda | Brak danych |
17. | Pokój | 1986 |
18. | Radawa | 1985 |
19. | Trzebieszowice | Brak danych |
20. | Borek Strzeliński | 2000 |
21. | Łagiewniki Kościelne | 1988 |
22. | Biezdrów | Brak danych |
23. | Dębina | 1985 |
24. | Czerlejno | 1997 |
25. | Wola Wapowska | 1984 |
26. | Krzeszyce | 1987 |
27. | Biezdrowo | 1987 |
28. | Glinianka | 1988 |
29. | Nakwasin Nowy | 1992 |
30. | Gwizdały | 1996 |
31. | Wąpiersk | 1987 |
32. | Jeżewo | 1999 |
33. | Bogusławice | Brak danych |
34. | Szydłów | Brak danych |
35. | Łowce | Brak Danych |
36. | Markuszowa | 2012 |
37. | Węgry | 2016 |
38. | Lipowina | 2018 |
Tabela 2
Lp. | Miejscowość | Rok nadania |
1. | Giebułtów | 1986 |
2. | Ostróda | 1986 |
3. | Barlewiczki | 1986 |
4. | Żary | 1984 |
5. | Książ Wielki | 1982 |
6. | Ostrożany | 1996 |
7. | Strzałkowo | 1993 |
8. | Płoty | 1989 |
9. | Samostrzel | 1988 |
10. | Różaniec | 1988 |
11. | Środa Śląska | 1985 |
12. | Suchowola | 1985 |
13. | Zarzecze | 1986 |
14. | Sucha Beskidzka | 1983 |
15. | Borowa | Brak danych |
16. | Ropczyce | 1985 |
17. | Jabłoń | Brak danych |
18. | Piotrowice | 2000 |
19. | Krzczonów | Brak danych |
20. | Bujny | Brak Danych |
21. | Legnica | 1982 |
22. | Mokrzeszów | 1984 |
23. | Bolków | 1983 |
24. | Jasieniec | Brak Danych |
25. | Bonin | 1981 |
26. | Janów Lubelski | 2010 |
27. | Studzieniec | 2013 |
28. | Pławo | 2010 |
Szkoły ponadgimnazjalne lokowane są przeważnie w miastach i miasteczkach, sama bowiem istota tego typu szkół powoduje, że muszą one znajdować się na obszarze silnie zurbanizowanym, aby zapewnić mogły sobie rację bytu.
Wykres 1 - Łączna ilość szkół im. W. Witosa w Polsce z podziałem na województwa
Pod względem statystycznym, najwięcej szkół imienia W. Witosa znajduje się w województwie małopolskim i podkarpackim (wykres 1).
Zdaje się to potwierdzać fakt, że Małopolska i Podkarpacie były najbardziej prężnymi ośrodkami politycznymi i kulturowymi ruchu ludowego w Polsce.
Alina Fitowa twierdzi, że ośrodek małopolski silny był nie tylko liczebnością, ale także tradycją. Tam miała bowiem swoją siedzibę kolebka polskiego agraryzmu. Tutaj miały miejsce najostrzejsze wystąpienia chłopskie, przeciw rządom sanacyjnym w II Rzeczypospolitej, jak strajki (Wielka Manifestacja w Nowosielcach) w 1936 roku, strajk rolny z 1937. Tutaj najobficiej lała się chłopska krew i najwięcej było ofiar w walce o sprawiedliwość społeczną. Tutaj ruch ten był najbardziej chłopski i najbardziej wewnętrznie zwarty pod względem świadomości historycznej.
Z powyższych danych wynika, że ziemia śląska jest równie mocno reprezentowana - łącznie przez 7 szkół noszących imię Witosa.
W przedwojennej bowiem strukturze organizacyjnej Stronnictwo Ludowe Małopolska wraz ze Śląskiem tworzyła jeden obwód, na którego czele od 1931 r. stał sam Witos. Małopolska - Podkarpacie - Śląsk był to pod względem terytorialnym największy okręg liczący 5 województw, który zrzeszał ogółem połowę członków całego stronnictwa, mianowicie 90 tys. osób.
Obecnie Muzeum w Wierzchosławicach będąc inicjatorem programu współpracy pomiędzyszkolnej i jego głównym kontynuatorem stara się w miarę możliwości aktywizować placówki szkolne do jeszcze bliższej współpracy i daje możliwość zapoznania się każdemu z bogatą ofertą edukacyjną szkół, które obrały za swojego patrona właśnie Witosa m.in. poprzez regularne publikowanie materiałów związanych z działalnością szkół w biuletynie Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Wincentego Witosa pt. Piast z Zagrody Wincentego Witosa. W tej chwili na łamach Piasta swój dorobek edukacyjny i kulturowy zaprezentowało już około 20 szkół. Taka forma wyrażania swoich ambicji pozwala trafić do szerokiego grona odbiorców, a jednocześnie podkreśla walory edukacyjne prezentowanych szkół.